Nước nghèo chật vật tranh mua vaccine Covid-19

Vì vậy, quốc gia nhỏ nhỏ nhỏ ở Trung Mỹ này tự lo vaccine Covid-19 thông qua một thỏa thuận riêng.

Ông Juan Carlos Sikaffy, chủ toạ Hội đồng Doanh nghiệp tư nhân Honduras, cho rằng nước này không thể hy vọng các quy trình lững lờ trễ để có được vaccine. Hội đồng vừa giúp hoàn thành một thỏa thuận mua bán thông qua đảm bảo tính sổ từ nhà băng.

Nhiều quốc gia khác cũng đang mất nhẫn nại. Không giống những đợt bùng phát dịch bệnh trước đây, khi các nước nghèo hơn thường hy vọng vaccine do LHQ và các tổ chức khác chuyển giao, nhiều nước đang muốn tự lo cho mình. Các quốc gia như Serbia, Bangladesh và Mexico gần đây tiêm chủng cho người dân thông qua các kênh quyên góp hoặc các giao du mang tính thương nghiệp. Cách tiếp cận này có thể khiến chương trình Covax sẽ nhận được ít vaccine hơn nữa vì nguồn cung phân tán.

Được dẫn đầu bởi vì Tổ chức Y tế toàn cầu WHO, Liên minh phòng chống dịch bệnh (CEPI) và Liên minh vaccine (GAVI), chương trình Covax được xây dựng để phân phối vaccine Covid-19 một cách công bình. Các quốc gia có thể tham gia để mua vaccine với giá phi lợi nhuận hoặc nhận vaccine tài trợ.

Mustaqeem De Gama, nhà ngoại giao Nam Phi ở Geneva, lo ngại các biến thể virus đang lây lan và sự không vững chắc về thời khắc nhận được vật phẩm từ Covax. Ông nghi ngờ các quốc gia đăng ký Covax sẽ chỉ nhận được 10% những gì họ yêu cầu.

Ngay cả khi nỗ lực thành công, mục tiêu nêu ra của Covax cũng chỉ tiêm chủng được ít hơn 30% người dân ở các nước nghèo, có tức thị các chính phủ phải tìm kiếm các nguồn khác để tiêm đủ mũi, nhằm đạt miễn nhiễm số đông.

Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic cho biết quốc gia của ông buộc phải cắt giảm các hợp đồng sau khi chứng kiến nước giàu cạnh tranh nguồn cung khan hiếm. Ông tỏ ý không hài lòng về việc nhiều quốc gia đã mua liều lượng nhiều hơn quan yếu, ví von cứ như thể họ định chủng ngừa “tới cả những con mèo và con chó”. Mặc dù Serbia trả 4 triệu Euro cho Covax vào năm ngoái, nhưng nước này vẫn chưa nhận được bất kỳ mũi tiêm nào từ tổ chức. Quốc gia phải tự vận động và tháng trước Serbia khởi đầu chiến dịch tiêm chủng với vaccine Pfizer, Sinopharm và Sputnik V.

Sự lững lờ trễ trong cung ứng vaccine gần đây ở châu Âu dấy lên lo ngại về việc liệu các nhà sinh sản thuốc có thể phục vụ các đơn đặt hàng đang tăng lên hay không. Amanda Glassman, chuyên gia sức khỏe số đông kiêm Phó chủ toạ điều hành của Trung tâm Phát triển Toàn cầu, cho biết hiện có rất nhiều hợp đồng được ký kết tới mức thật khó để biết được tổng số lượng cần sinh sản theo đơn đặt hàng trong tương lai gần.

Tuần trước, Liên minh châu Phi đạt thỏa thuận mua 400 triệu liều vaccine AstraZeneca do Viện Huyết thanh của Ấn Độ sinh sản. Con số đó nằm ngoài thỏa thuận của Liên minh này thương lượng trước đây về 270 triệu liều từ một số tổ chức dược phẩm và 600 triệu liều dự kiến nhận được từ Covax.

Một số chuyên gia đạo báo những giao du mới này có thể khiến Covax bị tụt hậu, khác lạ nếu một số quốc gia sẵn sàng trả phí thêm. Để đảm bảo người dân Nam Phi nhận được vaccine AstraZeneca nhanh chóng, chính phủ nước này đồng ý trả giá mỗi mũi tiêm cao hơn so với châu Âu hoặc Bắc Mỹ. Các lô hàng trước tiên tới trong tuần này.

Covax hy vọng sẽ khởi đầu gửi các lô vaccine trước tiên tới châu Phi vào cuối tháng 2, nhưng các kế hoạch đó có thể thay đổi tùy thuộc vào năng lực sinh sản của nhà sinh sản và kế hoạch tiêm chủng của các quốc gia.

Mexico khởi đầu tiêm chủng cho các viên chức y tế vào tháng 12/2020 với thỏa thuận mua trực tiếp với Pfizer, nhưng tiến độ thực hiện rất lững lờ. Trong những tuần gần đây, quốc gia này đã phê duyệt nguy cấp vaccine Sputnik V của Nga nhưng cho biết các lô trước tiên phải tới cuối tháng này mới tới nơi.

Trước lo ngại về các các nước nghèo chạy đua tìm vaccine, Kate Elder, cố vấn chính sách cao cấp về vaccine tại Medecins Sans Frontieres, cho biết các quốc gia đang phát triển không nên bị chỉ trích vì tìm cách đảm bảo các hợp đồng vaccine tư nhân. Hiện tượng này đúng đắn là những gì các nước giàu đã làm vào năm ngoái. Bà cho rằng mỗi quốc gia chỉ đang làm những gì quan yếu làm để bảo vệ người dân. Song, bà cũng thừa nhận điều này sẽ làm tổn hại tới nỗ lực phân phối vaccine của các tổ chức quốc tế trong tương lai.

Mặc dù Ấn Độ đã ký hợp đồng cung ứng cho Covax vài trăm triệu liều, nhưng vaccine họ sinh sản chưa được WHO phê duyệt, có nghĩa Ấn Độ không thể cung ứng chúng cho chương trình của Liên Hợp Quốc. Trong khi đó, Ấn Độ tặng cho các nước láng giềng, bao gồm Sri Lanka, Bangladesh và Nepal hơn 5 triệu liều. Tiến sĩ Haritha Aluthge, Hiệp hội Cán bộ Y tế Chính phủ Sri Lanka, mời gọi WHO can thiệp trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt về vaccine và việc lững lờ trễ phân phối từ Covax

Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus gần đây cảnh báo toàn cầu đang đứng trước bờ vực của một “thảm họa đạo đức” nếu vaccine Covid-19 không được phân phối công bình, nhưng cơ quan này không có quyền buộc các nước giàu phải san sớt. Những lời mời gọi các nước hành động phối hợp hầu như bị phớt lờ. Na Uy là quốc gia duy nhất cho biết sẽ gửi vaccine tới các nước nghèo khi công dân của họ đã được chủng ngừa, nhưng giới chức không nói rõ số lượng dự kiến hiến tặng. Anh cho biết sẽ không san sớt cho tới khi hoàn thành chương trình tiêm chủng của riêng mình. Australia, quốc gia gần như ngăn được sự truyền nhiễm Covid-19, không đưa ra thời hạn có thể san sớt vaccine với các nước láng giềng nghèo hơn ở Đông Nam Á và các đảo ở thanh bình Dương.

Krishna Udayakumar, Giám đốc Viện Y tế Toàn cầu Duke, cho biết căng thẳng đối với nguồn cung ứng vaccine trên toàn cầu sẽ chỉ giảm đi khi có nhiều vật phẩm hơn chứng tỏ hiệu quả. Ông cho rằng Covax là nền tảng đa phương toàn cầu duy nhất cho năng lực tiếp cận và đồng đẳng toàn cầu về vaccine. Tuy nhiên, hiện nay, nó chỉ tiếp cận được một lượng tương đối nhỏ mặt hàng này. “Vì vậy, cách duy nhất vẫn là cần có nhiều vaccine hơn”, ông nói.

Bảo Châu (Theo SCMP)